ĐIỂM DU LỊCH LÀNG CỔ Ở ĐƯỜNG LÂM

Quần thể di tích làng cổ ở Đường Lâm nằm cách trung tâm thủ đô Hà Nội khoảng 47km, cách trung tâm hành chính thị xã Sơn Tây 5km theo chỉ giới đường quốc lộ 32 hướng từ Hà Nội đi lên các tỉnh vùng Tây Bắc. Làng tọa lạc ở phía trái đường quốc lộ, phía bên phải là bờ đê sông Hồng, không gian địa giới hành chính của làng gồm 5 thôn thuộc xã Đường Lâm là: Mông Phụ, Đông Sàng, Đoài Giáp, Cam Thịnh và Cam Lâm. Đến với quần thể di sản văn hóa làng cổ ở Đường Lâm, du khách như được hòa mình và chiêm ngưỡng những giá trị tiêu biểu, đặc sắc của một làng quê thuần Việt gắn liền với cuộc sống nông thôn, sản xuất nông nghiệp từ hàng chục thế kỷ nay của những người nông dân vùng đồng bằng Bắc Bộ. Làng cổ ở Đường Lâm còn là nơi lưu giữ, bảo tồn một kho tàng văn hóa lịch sử quý báu, góp phần khẳng định và minh chứng cho luận cứ: Sơn Tây là vùng đất cổ “địa linh nhân kiệt” –trung tâm của xứ Đoài xưa.

Văn hóa

Quần thể di tích được hình thành và phát triển trong sự gắn bó đoàn kết, khăng khít hữu cơ với cuộc sống thường nhật vận động theo tiến trình của các thế hệ đó là những thành quả, trí tuệ, sự sáng tạo, sự trao đổi, lựa chọn kĩ lưỡng, sự giữ gìn cái hồn cốt bản sắc quý của dân tộc Việt Nam. Trong các loại hình văn hóa nó là tổ hợp của cả giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể. Đó là cổng làng cổ, đình, đền, chùa, miếu, lăng mộ, giếng, điếm, văn chỉ, võ chỉ và đặc biệt là những ngôi nhà cổ mộc mạc với mái ngói rêu phong trầm mặc với thời gian. Có thể kể đến các địa danh như: cổng làng Mông Phụ, đình Mông Phụ, đền Phủ bà chúa Mía, chùa Mía, đình thờ Phùng Hưng, đền – lăng Ngô Quyền. Hầu như các di tích đều được các bậc tiền nhân dày công sáng tạo xây dựng bằng loại vật liệu truyền thống của vùng đó là đá ong xứ Đoài, thứ vật liệu ấy luôn bảo đảm cho công trình luôn vững chãi thế nên quần thể di tích làng cổ ở Đường Lâm vẫn còn được nhắc đến với cái tên khác như: “Làng Việt cổ đá ong” hay “ Làng cổ ấp hai vua” .

Gắn liền với các di tích là những lễ hội đặc sắc như lễ hội ở đình Mông Phụ vào ngày 10/1 Âm lịch, lễ hội tưởng niệm ngày mất của Bố Cái Đại Vương Phùng Hưng vào ngày 8/1 Âm lịch, lễ hội vật ở Ôn Hòa Tự (chùa Ón) ngày 3/3 Âm lịch, lễ tế ở nhà thờ họ Phan ngày 18/1 Âm lịch, lễ hội ở đình Cam Thịnh ngày 12/1 Âm lịch, lễ Phật Đản ở Sùng Nghiêm Tự - chùa Mía vào ngày 8/4, lễ tưởng niệm ngày mất của sứ thần tài ba Giang Văn Minh ngày 2/6 Âm lịch, lễ giỗ của vua Ngô Quyền ngày 14/8 Âm lịch.

Cổng làng Mông Phụ - Đây là chiếc cổng cổ tiêu biểu nhất của vùng đồng bằng Bắc Bộ.

Chùa Mía - Nơi yên vị của 287 pho tượng cổ bằng nhiều chất liệu quý khác nhau , thể hiện sự sáng tạo kĩ thuật vô cùng khéo léo của các nghệ nhân.

Ngoài ra trong di sản văn hóa làng cổ còn ẩn chứa một kho tàng văn hóa Hán Nôm, văn bia tiêu biểu được tồn tại trong các ngôi nhà cổ từ các bức hoành phi, câu đối, văn bia, đại tự, sắc phong. Trong không gian lễ hội truyền thống còn xuất hiện nhiều loại hình trò chơi dân gian văn hóa nghệ thuật truyền thống như: cờ người, đấu vật, thổi cơm thi, bịt mắt bắt vịt, đập niêu.

Đến với Đường Lâm vào những khung thời gian khác nhau, du khách còn được trải nghiệm một cảnh quan thiên nhiên rất sinh động  với 36 gò đồi, 18 rộc sâu, hàng chục giếng cổ, hàng trăm cây cổ thụ phân bổ khắp các xóm làng, ao hồ, ngõ xóm, cùng dòng sông Tích uốn lượn. Trong đó có 18 cây Duối cổ thuộc khu vực bảo vệ di tích, đền –lăng mộ vua Ngô Quyền đã được Hội bảo vệ thiên nhiên môi trường Việt Nam công nhận là Cây di sản 22/4/2011. Tất cả đã tạo nên bức tranh rất sinh động của làng quê Việt Nam, các thửa ruộng, gò đồi, bãi luôn được phủ màu xanh tươi tốt của những loại nông sản hoa màu như: Ngô, đậu, lạc, khoai sắn…

Người dân ở đây vẫn truyền cho nhau câu “Vừng Lồ Cang – khoai lang Đồng Bường” ý nói về hai thứ nông sản ngon có tiếng của vùng.

Đất Đường Lâm còn được mệnh danh là quê hương của những dòng họ “trâm anh thế phiệt” đồng hành cùng hàng ngàn năm lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc. Mảnh đất địa linh nhân kiệt này đã xuất hiện những bậc vĩ nhân, thiên tài, khoa bảng góp phần làm rạng danh non sông đất nước như: Bố Cái Đại Vương Phùng Hưng- thế kỉ thứ VIII, Tiền Ngô Vương Ngô Quyền- thế kỉ thứ X, sứ thần thám hoa Giang Văn Minh thế kỷ XVI, bà chúa Mía Nguyễn Thị Ngọc Dong thế kỷ XVII, cụ Phó Bảng Kiều Óanh Mậu thế kỷ XIX-XX, khâm sai đại thần – Phó thủ tướng Phan Kế Toại thế kỷ XIX-XX, cố Bộ trưởng thủy lợi Hà Kế Tấn thế kỷ XX cùng hàng chục vị khoa bảng, quan lại thanh liêm, đốc học hiền tài thuộc các lĩnh vực khác.

Trong không gian văn hóa làng cổ mang đậm hồn quê nông thôn Việt Nam, du khách còn được thưởng thức các giá trị ẩm thực quý được lưu truyền hàng ngàn năm nay từ đời này sang đời khác và luôn được bảo tồn gìn giữ như không thể thiếu được trong cuộc sống thường ngày như: Tương làng Mông Phụ, chè kho, chè lam, gà Mía, thịt quay đòn, bánh rán nước, kẹo dồi kẹo lạc vừng của làng Đông Sàng, món cà dầm tương xé phay màu hổ phách, bánh gai làng Cam Lâm, củ cải khô Mông Phụ…hay cách nhộn nhịp tấp nập của phiên chợ Mía mỗi sớm mai ngày mới, với vô vàn sản vật của cả vùng được bày bán trao đổi.

Di sản văn hóa làng cổ ở Đường Lâm đã và đang trở thành điểm đến lý tưởng thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước. Đến với làng cổ mỗi người không chỉ được tham quan các di tích, nhà cổ tiêu biểu mà còn được trải nghiệm, hòa mình và tìm lại với những nét đẹp phong tục truyền thống quý báu của dân tộc Việt. Thấy được sức mạnh tinh thần đoàn kết  gắn bó keo sơn của các dòng họ, làng xóm, sự đùm bọc chia sẻ giúp đỡ lẫn nhau: Những giá trị văn hóa lịch sử quý báu đang được bảo tồn gìn giữ ở di tích làng cổ Đường Lâm, luôn được đánh giá là tiêu biểu và đặc sắc của làng quê Việt Nam, nó luôn có sức sống và còn nguyên giá trị trong cuộc sống đương đại hôm nay và mai sau, giữ gìn, bảo tồn và khai thác tốt các giá trị của các di sản văn hóa là trách nhiệm, niềm tự hào và nghĩa vụ chung của mọi người, mọi nhà trong đó có cộng đồng dân cư đang sinh sống ở làng cổ Đường Lâm. Họ chính là chủ thể của di tích. Việc làm tốt ngày hôm nay sẽ mang lại kết quả tốt cho các thế hệ và thời gian sau này.

Nguồn: Ban Quản lý di tích Làng cổ ở Đường Lâm