Các tác giả tham dự trại sáng tác Tam Đảo do Tạp chí VNQĐ tổ chức đầu tháng 6-2009.  Ảnh: NGUYỄN DU

Đầu tháng 6-2009 vừa qua, tạp chí Văn nghệ Quân đội (VNQĐ) đã tổ chức trại sáng tác văn học tại nhà sáng tác Tam Đảo-Vĩnh Phúc. Đây là sự tiếp nối tốt đẹp trại sáng tác văn học Hạ Long hồi tháng 4-2009 về đề tài LLVT và chiến tranh cách mạng. 15 trại viên là những cộng tác viên đã tích cực tham gia bài vở trong hai cuộc thi truyện ngắn và thơ đang diễn ra của tạp chí VNQĐ.

Rất tiếc là do quy chế của nhà sáng tác nên lần này ban tổ chức chỉ mời 5 tác giả văn xuôi về dự trại.  Mười lăm ngày, khoảng thời gian ấy, thực ra mới đủ cho việc thai nghén những ý tưởng, dự định. Các tác phẩm được sáng tác ở trại đều thể hiện sự nỗ lực và tinh thần trách nhiệm của các tác giả và những người được phân công đọc giám định, hỗ trợ sáng tác. Có thể chia phần văn xuôi viết tại trại thành hai mảng đề tài lớn. Đề tài chiến tranh cách mạng và người lính có năm truyện ngắn: “Mẩu thuốc lá nhuốm máu”, “Gồ Dứa Dại”, “Độc thoại đêm trăng” của Mai Tiến Nghị và hai truyện ngắn: “Say súng”, “Bóng anh hùng” của Doãn Dũng. Mảng đề tài xã hội có các truyện ngắn: “Nhà văn lên phố”, “Lão phật gia và cái kính” của Mai Tiến Nghị, “Người giữ văn cho làng” của Đỗ Doãn Quát, “Không ngủ giữa hoa sen” và “Khu vườn của những thánh thần” của Anh Vũ.

Về đề tài chiến tranh cách mạng và người chiến sĩ, lần này chỉ có hai tác giả có sáng tác mới, nhưng điều đáng nói là hai tác giả này đại diện cho hai cách tiếp cận đề tài rất khác nhau. Mai Tiến Nghị tiếp cận đề tài theo cách kể chuyện truyền thống. Tuy vậy tác giả cũng đã cố gắng vượt lên mình. Đổi mới cách thể hiện  như trong truyện ngắn “Độc thoại đêm trăng”. Sự đổi mới này chưa thực sự thành công nhưng nó thể hiện đúng bút lực của Mai Tiến Nghị và nó cũng chứng tỏ rằng anh còn nhiều trăn trở về mảng đề tài này. Doãn Dũng là một tác giả trẻ chỉ mới xuất hiện trên VNQĐ thời gian gần đây nhưng có thể nói hai truyện ngắn “Say súng” và “Bóng anh hùng” của anh lần này đã mạnh dạn tiếp cận đề tài ở những khía cạnh khá mới mẻ bất ngờ, lối kể chuyện của Doãn Dũng khúc chiết, kiệm lời, giọng văn rất giàu hình tượng khiến cho những câu chuyện, những vấn đề tưởng như khá gai góc nhức nhối của chiến tranh trở nên dễ hiểu và có sức thuyết phục lay động.

Ở mảng đề tài xã hội, dù chỉ có ba tác giả tham gia viết về mảng này nhưng cũng thể hiện hai xu hướng tiếp cận khác nhau: Mai Tiến Nghị với “Nhà văn lên phố” và “Lão phật gia và cái kính” chứng tỏ mình là người am hiểu môi trường sống ở nông thôn và các tầng lớp tạm gọi là “trí thức tỉnh lẻ” với đầy đủ những nét hồn nhiên ngây thơ và cả những thói hư tật xấu, những hạn chế văn hóa do môi trường ấy tạo ra. Tuy vậy vẫn le lói tinh thần nhân văn cao cả, tình yêu con người và đồng loại. Tiếc rằng, do quá “dồi dào vốn sống” nên tác giả chưa thành công khi cấu trúc tác phẩm tạo ra sự “phung phí” nguyên liệu, ý tưởng và khiến độc giả chưa thỏa mãn vì những câu chuyện đó chưa được kể một cách kĩ lưỡng giàu tính thuyết phục.

Đỗ Doãn Quát  với “Người giữ văn của làng” là một truyện ngắn giản dị kể một câu chuyện không còn lạ lẫm về mối quan hệ và phát triển và bảo tồn những giá trị văn hóa thông thường của làng quê. Nguyễn Anh Vũ từng là một phát hiện tại trại viết Hạ Long (4-2009) với truyện ngắn “Cửa Bắc”, tiếp tục được mời dự trại Tam Đảo lần này. Rất vui mừng là Nguyễn Anh Vũ đã không phụ lòng ban tổ chức. “Không ngủ giữa hoa sen” và “Khu vườn của những thánh thần” là những vấn đề mà Nguyễn Anh Vũ đề cập không có gì mới, chúng ta có thể bắt gặp hằng ngày trong đời sống, nhất là đời sống đô thị trong thời kì đổi mới và hội nhập. Hai truyện ngắn của Nguyễn Anh Vũ được viết tại trại có thể nói sẽ được bạn đọc chú ý khi được công bố.

 Đến với trại viết lần này, chuyên ngành thơ có 6 trại viên, trong đó 4 người là những cây bút còn rất trẻ, thuộc thế hệ “8x”. Họ là những người đã và đang khẳng định được mình trên văn đàn. Nếu tác giả Doãn Dũng là sự phát hiện của văn xuôi thì bên thơ, Lữ Thị Mai là sự phát hiện của trại viết lần này. Lữ Thị Mai có vốn ngôn ngữ dồi dào, linh hoạt, tươi mới để chuyển tải sát nhất, hiệu quả nhất những điều mình muốn nói. Có lẽ ít ai nghĩ rằng đây lại là những câu thơ của một cô gái sinh năm 1989: “Những giây người nối giữa thẳm xanh/ niềm tin siết chặt/ Người người ngã xuống lòng sâu/ Linh hồn dựng cột buồm vút sóng/ Biển đảo ngàn năm…”. Ngoài ra, Lữ Thị Mai còn có các bài thơ: “Đức tin”, “Mưa ngoài ô cửa”, “Khoảng cách”, “Giấc”… đều là những bài viết khá mà chúng tôi tin rằng khi được đăng tải trên tạp chí VNQĐ sẽ gây được sự chú ý và đồng cảm của độc giả.

Luôn tự giày vò, sắp đặt, hoán đổi liên tục một cách có chủ ý là đặc điểm chùm thơ của Hoàng Thuấn với những: “Như im lặng”, “Thác bạc”, “Nghĩa địa không màu”, “Thuế đêm”, “Đêm từ cái nhìn dị bản”, “Đen”, “Trong nghĩa trang liệt sĩ tôi thấy”… “Hạt đèn cực Bắc” là bài khá nhất trong chùm thơ 7 bài của Hoàng Thuấn được sáng tác và sửa chữa tại trại đã cho thấy sự già dặn trong cấu tứ và sự tiết chế có chú đích của cảm xúc. Thơ Vân Anh nếu có gì chưa ổn có lẽ là còn khô khan chăng? Nếu xúc cảm bùng nổ hơn, hẳn chùm thơ của chị sẽ chinh phục người đọc một cách tự nhiên, nhuần nhụy. Nguyễn Thị Thu Thủy, một thành viên bám bàn viết suốt hai tuần ở Tam Đảo và sáng tác một cách miệt mài, liên tục, không nghỉ. Chùm thơ 4 bài của Thủy nhìn chung là tự vượt mình về ý chí, niềm tin, khát vọng. Bằng cả ba thứ ấy nhưng có vượt được không lại khác. Thơ vốn đường xa dặm thẳm, khó tính và khó lường. Thật mừng là sau những miệt mài sửa chữa, nâng cấp, góp ý và cả thầm thì của đồng nghiệp, của chính mình, chùm thơ đã dần xum xuê ý tứ, dâng căng cảm xúc, ngôn ngữ ngày càng chặt chẽ, ý thơ ngày càng lộ diện. Có những câu như: Người lính/Nằm dưới mồ/Cỏ đã xanh đâu/Di ảnh/Mắt thức/Cuộc đời đi… Người lính dừng chân cột mốc cuối cùng/Tiếng nhị đêm réo rắt/Chân nhang tàn, mưa rắc bạc… Nhà thơ Đỗ Hoàng ngoài đời hóm hỉnh phèng la, đôi  lúc  ồn ào quá thể, sao có lúc lặng đi, chìm đi trong những thân phận, nỗi đau, được mất. Chùm thơ 9 bài của Đỗ Hoàng với chủ ý rõ rệt là thơ đề tài LLVT và chiến tranh cách mạng. Chỉ cần đọc tên bài là thấy ngay chủ ý đó: “Người lính đảo Trường Sa”; “Làng 61”; “Tình mẹ”; “Về người lính”; “Khẩu AK của tôi” … Thơ đề tài nhưng cảm xúc của anh luôn nghiêng về thân phận con người trước, trong và sau chiến tranh. Đỗ Hoàng tỏ ra rất tự tin trong cách kể, cách cảm và cách biểu hiện của mình. Nổi trội hơn cả trong chùm 9 bài là “Khẩu AK của tôi” với những câu như: “ Khẩu AK này đồng đội trao cho/ Tôi hiểu giá từng viên đạn thép/ Đồng chí của tôi có người đã khuất/ Để cho tôi khẩu súng lành nguyên!... Đó tuy là một sự tả thực, tư duy đơn giản nhưng lại gây được tiếng ngân trong trường thẩm mỹ của các độc giả khác nhau. Thơ Nguyễn Anh Nông thiên về chiêm nghiệm, ngôn ngữ giàu hình ảnh và anh luôn biết dừng lại rất đúng chỗ. Những thăng trầm của cuộc sống con người vào thơ Nguyễn Anh Nông hóa ra vừa giản dị vừa gọn đến không ngờ. Viết về những người lính đi qua chiến tranh, những người lính hôm nay đang là sự quan tâm trước tiên và nhất quán của anh. Đó là những bài: “Trò chuyện với tiếng chuông ở bảo tàng Đồng Tháp”; “Ngày xuân tảo mộ”; “Hỗn độn và trật tự trong logic mờ nhòa”, “Bố ơi”; “Khái niệm”, “Những vùng rừng”…

Với 40 tác phẩm được hoàn thành và sửa chữa tại trại, có thể khẳng định, các trại viên thơ trong trại viết lần này với sáu gương mặt, sáu giọng điệu riêng với các chùm tác phẩm đã góp phần tạo nên sự phong phú, đa dạng, ổn định, tìm tòi mới mẻ trong dòng chảy ổn định của thơ Văn nghệ quân đội. Dẫu khiêm nhường, nhưng từ những chùm tác phẩm ấy, lựa chọn biên tập kỹ, tiếp tục chăm chút nâng niu, đó sẽ là những tác phẩm đạt chất lượng tốt.

NGUYỄN YÊN THẾ