Mùa thu năm nay, Hà Nội như rộng hơn, dài hơn, thăm thẳm hơn và hun hút gió lùa. Lá cứ rụng trong xao xác, ngẩn ngơ. Tiếng chim thảng thốt, lạc lõng như rơi tõm vào không gian vắng lặng của phố phường vốn phồn hoa đô hội. Không còn dòng người nườm nượp chảy mỗi sáng mai, mỗi hoàng hôn. Phố im phăng phắc trong những ngày Hà Nội thực hiện cách ly theo Chỉ thị 16 của Thủ tướng Chính phủ.

Những con phố lớn và đẹp thơ mộng như Trần Hưng Đạo, Lý Thường Kiệt, Hai Bà Trưng, Tràng Thi, Phan Đình Phùng, Trần Phú, Điện Biên Phủ, Chu Văn An... như càng trở nên mộng mơ hơn trong thanh vắng. Những hàng cây to đứng im lặng bên nhau trầm mặc. Xen kẽ trong các hàng cây ấy là những cây sấu già.

leftcenterrightdel
Hà Nội mùa sấu chín.Ảnh: HOÀNG VIỆT  

Những cây sấu mấy chục năm tuổi. Những cây sấu đã đi qua, chứng kiến bao biến cố thăng trầm của Hà Nội. Những cây sấu đã đi qua cả bốn mùa xuân, hạ, thu, đông. Những tán sấu xòe bóng mát che những con đường bỏng rát, làm dịu mát hơn mùa hè oi ả. Hòa trong vòng sinh sôi, dâng hiến của vạn vật, suốt bốn mùa, sấu cần mẫn ra lộc non, rồi đơm hoa kết trái. Khi đã xong mùa sinh nở là mùa sấu rụng lá, tạo nên tuyệt tác bất hủ của thu Hà Nội.

Gió về. Một cơn gió về. Những cành cây rung nhẹ và lá vàng như muôn vàn vệt sao băng bay chấp chới trong không gian. Rồi những vàng vàng, óng ả ấy khẽ khàng đậu xuống phố, tạo thành những tấm thảm mềm. Gió lại qua. Mặt trời xuyên qua vòm lá. Những tấm thảm trở nên lung linh, xao động. Bức tranh mùa làm thổn thức, say mê biết bao nghệ sĩ, bao chàng trai, cô gái. Họ kéo về dưới những tán sấu, bên những thân cây to xù xì, thô ráp. Các cô gái xúng xính trong váy vóc lộng lẫy, e ấp trong áo dài, tay ôm hoa thơm ngát, gương mặt tươi như hoa. Các tay nhiếp ảnh được dịp trổ tài. Họ cứ như hóa thân, hòa tan mình vào mùa, để cho mùa kéo đi suốt từ sáng đến tối, từ ngày nọ sang ngày kia, năm nọ sang năm kia. Những cành sấu rung rinh tỏa sáng, thả từng đợt lá xuống, đậu hờ hững trên vai trần thiếu nữ. Tiếng xe cộ, tiếng người, tiếng chim, tiếng gió... những âm thanh phố phường hòa quyện đặc quánh khắp vùng không gian. Mùi hương gì đó rất thân quen cứ dậy lên, dậy lên, chật căng trong ngực mùa.

Hôm nay, sấu vẫn đang chín. Sấu vẫn tận dâng, tận hiến bất kể ra sao.

Lại nhớ thuở sấu xanh qua chưa được bao lâu. Lúc ấy, phố còn đông lắm. Đi dọc phố Phan Đình Phùng sẽ gặp những thanh niên trèo hái sấu và bán ngay dưới gốc cây bên hè. Những quả sấu xanh tròn tròn, chắc nịch, nhìn thôi đã toát mồ hôi lưỡi. Sấu xanh đi vào các bữa ăn gia đình của người Hà Nội với những món rất ngon như vịt om sấu, canh chua nấu sấu. Hay đơn giản hơn là nước rau muống luộc dầm sấu, quả dầm nước mắm pha nhạt chấm rau luộc. Vị chua chua, thanh thanh, man mát của sấu xanh đi từ thị giác đến khứu giác, vị giác... rồi lan tỏa, hòa tan vào hồn mê mẩn. Ấy là hồn quê. Mộc mạc và giản dị vậy thôi nhưng nhớ mãi. Đến khi chín, sấu có thêm vị ngọt và mùi thơm chua thoang thoảng. Tuy vậy, vị ngọt vẫn không thể át hết vị chua vốn có. Sấu lúc này trở thành món ăn chơi của các cô, các chị. Món sấu chín dầm luôn hớp hồn những kẻ hay ăn vặt, thèm chua.

Hôm nay, sấu vẫn đang chín vàng rực trên cây. Nhưng sấu không người hái. Có phải sấu buồn không người hái nên sấu rụng đầy gốc? Gió ào qua. Sấu rụng lộp độp như vàng rơi. Sấu chín có buồn không?

Hà Nội, đầu thu 2021

Tản văn của TRẦN KIM THANH